Een goed mens

In de week voor Kerst vroeg Eva aan mij of ik iets wilde schrijven voor de nieuwsbrief. Waar moet het over gaan? Gewoon iets dat te maken heeft met kempo of met onze vereniging More Chi Martial Arts. Op weg naar huis dacht ik aan eerdere contacten met Imre en zijn visie op onze school. Aan de ene kant leidt hij, samen met de andere sensei en sempai, mensen op tot bekwame vechters en aan de andere kant zou het mooi zijn om mensen te inspireren om 'een goed mens' te zijn. Recentelijk hebben we er niet meer over gesproken, maar het is me altijd bijgebleven. Een goed mens.

Wat is dat dan, een goed mens? In mijn zoektocht naar inspiratie om te schrijven stuitte ik op het radioprogramma “Hoe een goed mens te zijn” van de VPRO (18-11-2016). Een mooi voorbeeld uit dat programma was het verhaal van Martin die als 15 jarige een egeltje zag kruipen in de sneeuw. Hij had gelezen dat egeltjes, als ze ontwaken uit hun winterslaap, op zoek gaan naar eten. Echter als ze dat dan niet vonden, zouden ze de winter vaak niet overleven. Dus Martin nam het egeltje mee en zette het in een doos in de logeerkamer met wat hooi met het idee ‘ga jij maar weer terug in je winterslaap’. De volgende dag kwam hij uit school en was het egeltje stijf geworden en voelde het dood aan. Vol schuldgevoel heeft hij het egeltje vervolgens samen met zijn broer in de tuin begraven en het zand flink aangestampt. Later las hij dat het metabolisme van een egeltje in winterslaap enorm omlaag gaat waardoor het kan lijken alsof het dood is.

Martin wilde heel graag goed doen, zijn intentie was goed, ook al liep het niet goed af voor het egeltje. Is een goede intentie voldoende om een goed mens te zijn? Niet altijd. Het is moeilijk om te weten hoe een goed mens te zijn en daarnaar te handelen. Zoals er geen één waarheid is, zo is er ook niet één manier van ‘goed mens zijn’.

Maar hoe kijkt onze Shaolin traditie hiernaar? Op aanraden van Imre heb ik ooit het boek “The Shaolin Grandmasters’ Text, history, philosophy and gung fu of Shaolin Ch’an” (een hele mond vol ) aangeschaft, maar nog nauwelijks gelezen. Deze vraag is een mooie excuus om het boek eens bij de hand te pakken ...

Op de achterkant van "The Shaolin Grandmasters’ Text” staat: “… You will discover the details of a 1500 year old tradition focused upon the coordination of mind, body and ch’i in the service of conquering suffering and promoting happiness. …”. Ok, dit is een goed begin, het overwinnen van het lijden en het uitdragen van geluk. Wat mij betreft mooie aspecten bij het zijn van een goed mens. Al lezende blijkt dat het boek vol wijsheden staat en geeft het niet direct antwoord op de vraag “wat is dat, een goed mens?”. Ik beperk me hieronder dan ook tot de vier edele waarheden en het achtvoudige pad, zoals uitgelegd in “The Shaolin Grandmasters’ Text”, hoofdstuk 3.

The Four Noble Truths and the Eightfold Path

Onze oosterse vechtstijl is geworteld in het Boeddhisme. Even terzijde, teruggrijpend op Imre’s verhaal uit de nieuwsbrief van november; 'draag je vaardigheden en kennis met bescheidenheid’. Bescheidenheid is ook een belangrijk aspect van het boeddhisme en daarmee geworteld in onze vechtstijl.

De vier edele waarheden vormen het fundament van het Boeddhisme en het achtvoudige pad is de manier die leidt tot het opheffen van de oorzaken van het lijden. Nu wil ik me niet verliezen in de veelheid aan Boeddhisme-kennis, maar ben ik vooral benieuwd of het achtvoudige pad ook handvatten heeft om een goed mens te zijn.

De vier edele waarheden zijn:

1) er is lijden in de wereld;

2) lijden wordt veroorzaakt door verlangen, waaronder het verlangen naar liefde, rijkdom, roem en het leven zelf;

3) het lijden kan worden geëlimineerd in het individu door het elimineren van het verlangen;

4) de manier om het verlangen te elimineren is door het vernietigen van het ego, door het achtvoudige pad te volgen en uiteindelijk verlichting te bereiken.

En om dat lijden te beperken en ons ego te temperen volgt hieronder de Shaolin interpretatie van het achtvoudige pad:

1 - Juiste waarneming

Een juiste waarneming is de basis van ons handelen: waarom doe ik wat ik doe? Wat zijn mijn motieven, mijn doelen? Zoek ik naar macht ‘beter zijn dan een ander’ (het doen gelden van je ego)? Of voel ik een integer verlangen om anderen te helpen (onbaatzuchtig/belangeloos/niet-egoïstisch handelen)?

Zo heeft het even geduurd dat onze sensei Imre met de school mee wilde doen met wedstrijden, want waar doe je het voor? Gaat het om winnen, waarbij het ego hoogtij viert? Of zit er ook onbaatzuchtig handelen in? Gelukkig brachten de wedstrijden meer dan enkel het ego-spel: mensen die meededen werden gemotiveerder, kregen een doel om voor te werken en inspireerden zo weer anderen. Maar desondanks blijft het combineren van wedstrijden en het Shaolin principe van bescheidenheid een uitdaging.

2 - Juist voornemen

Wat zijn jouw voorbereidingen als het gaat om denken, spreken en motivatie? Een correct voornemen gaat om twee vragen:

1) is deze activiteit jouw investering waard? Draagt het bij tot een beter leven?

2) is jouw activiteit onzelfzuchtig? Doe je het volledig belangeloos of verwacht je stiekem toch een beloning of groei in aanzien (ego)?

Als je deze twee punten harmonieus samen kan voegen, dan heb je het correcte waarnemen.

Naast dat jouw sensei/sempai je leert vechten in de stijl (Shaolin Chu’an Fa of How Chuen Kung Fu), krijg je zo nu en dan ook les van elkaar. Een mooi uitgangspunt is het belangeloos helpen van elkaar.

3 - Juiste spraak

Hoe bewust ben je je van jouw woorden? Woorden zijn krachtig en doen in het heetst van de strijd veelal meer kwaad dan goed, ook al wordt het achteraf allemaal ‘recht gesproken’. De woorden die je gebruikt, zijn een uiting van hoe je denkt. En jouw woorden laten een afdruk achter in het denken bij de ander. Een Boeddhist gaat uit van het principe ‘zeg wat je bedoelt en bedoel wat je zegt’. Wees zuiver in je bedoelingen en woorden. Een mooi streven.

4 - Juiste actie

Hoe bepaal jij jouw acties? Hoe goed doordacht zijn ze?

Een correcte actie is niet simpelweg de goede dingen doen. Het gaat om de juiste stappen om van punt A naar punt B te komen. Jezelf voorbereiden vormt de hoeksteen binnen het Boeddhisme. Binnen Shaolin is het jezelf voorbereiden het hele fundament: blijven trainen, zonder perfect te hoeven zijn, maar wel competent. We hoeven in momenten van crisis niet de beste acties te laten zien, maar we zullen een acceptabele actie tonen, zonder verlamd of geblokkeerd te raken door angst of andere afleidingen.

Een correcte actie bepaalt ook het correcte gebruik van de 'Shaolin martial skills’: enkel binnen de dojo met respect voor de tegenstander. Acties als “het winnen van wedstrijden” worden gezien als het strelen van het ego en passen niet bij een Shaolin meester.

5 - Juist levensonderhoud

Welk werk doe je? Komt het overeen met jouw intentie, waar je in gelooft? In het Boeddhisme wordt het werk gezien als manifestatie van spirituele ontwikkeling, waarbij het werk een expressie is van de intentie. Maar je bént je werk niet. Zo wordt een schrijver een schrijver zodra hij opgaat in het schrijven en is hij een kok als hij ’s avonds kookt voor zijn familie.

Vanuit het perspectief van Shaolin wordt gezegd: “Je krijgt alles wat je nodig hebt van de wereld om te overleven. Wat doe jij terug voor de wereld, voor jouw gemeenschap?” Elke vorm van kostwinning is eervol, zolang als het legaal is en wreedheid vermijdt. Een belangrijk deel gaat om het vinden van je plek in de wereld.

6 - Juiste inzet

"Do or do not”, de populaire uitspraak van Master Yoda uit Star Wars, is een Boeddhistische leerling. De meest belangrijke dingen in ons leven kunnen we niet volbrengen zonder volledige inzet vanuit ons hart en mind, vandaar “do or do not". Ons ‘innerlijk kompas’ werkt als we de juiste inzet tonen, als we uitgaan van de juiste intenties. Zo zal iemand met de juiste intenties niet bezig zijn om ‘niet te stelen’, want stelen komt helemaal niet in hem op.

Vanuit de Shaolin gezien: het is onmogelijk om jezelf volledig in te zetten, als jouw intenties zijn gesaboteerd door het ego. Het werken aan een juiste inzet vanuit hart en mind geeft je de mogelijkheid om boven jezelf uit te stijgen.

7 - Juiste attentie

Geef jij jezelf voldoende bewuste aandacht: aan jouw gemoedstoestand, aan jouw relaties? Focus je je op de belangrijke dingen in het leven? Maak je beslissingen die passen in jouw leven? Juiste attentie vraagt om voldoende zelfbewustzijn om kennis te vergaren over wie je werkelijk bent in je diepste zijn. Dit vraagt om diepe zelfreflectie (jezelf observeren, bevragen) en dagelijks mindfulness (bewustzijn, kunnen opmerken).

Binnen het beoefenen van martial arts merken we wat juiste attentie met ons doet. We beoefenen continu zelfreflectie en die hebben we ook nodig om onszelf te verbeteren. In elke beweging en houding jezelf observeren maakt je meer en meer bewust.

Deze heldere observatie kun je ook toepassen in het dagelijks leven door meer en meer bewust te worden van jouw gedachten en ervaringen in het volgen van jouw levenspad.

8 - Juiste meditatie

Heb je de discipline om je volledig te focussen op de taak? Zoals Yoda’s commentaar op Luke Skywalker (uit The Empire Strikes Back): “never his mind on where he is!" De juiste meditatie is simpelweg ‘zijn waar je bent, doen wat je doet’, volledig jouw aandacht brengen naar waar je bent. Niet meer, niet minder. In het beoefenen van martial arts heb je continu jouw aandacht in het hier-en-nu nodig om zo effectief te kunnen reageren als er gevaar dreigt. De Shaolin interpreteert juiste meditatie niet enkel als gespecialiseerde zittende meditaties.

Handvatten voor 'een goed mens‘ vanuit het achtvoudige pad?

Al lezende en overpeinzende kom ik nog niet tot concrete handvatten. Daarvoor is mijn kennis over Shaolin Ch’an Buddhism te beperkt en geeft deze tekst over de 4 edele waarheden en het achtvoudige pad hooguit richting aan het denken.

‘Een goed mens’ is voor iedereen anders. Er is geen absolute waarheid. De Shaolin Boeddhistische doctrine is er ook op gericht om je eigen waarheid te vinden. Dus, wat betekent het voor jou een goed mens te zijn? Heeft jouw ontwikkeling als vechter ook een diepere/bredere betekenis dan ingesleten kata’s en systemen? Op de website van onze vereniging staat “Het beste gevecht is het vermeden gevecht”. Hoe verenig je het beoefenen van een vechtsport met het zijn van een goed mens?

Voor mij is een belangrijk aspect van 'een goed mens’ dat je niet nodeloos een ander levend wezen pijn doet.

Tadjoe,

Joep